De Reengenoten
Geschied- en heemkundige kring van Meeuwen, Gruitrode
Neerglabbeek, Ellikom en Wijshagen
Sinds 1 januari 2019 deel van Oudsbergen

U bent hier

Home » EINKLANKE

Einklanke

Dit zeen alle klinkers die geinen twiè- of drieklank zeen.

I. KLINKERS - kort - stuuttuunig
íe píeteke (vogeltje) ú legúm (groente) óe spóetnik (spoetnik)
i pitse (knijpen) u kust (zeekust) ò bòks (broek)
è lèste (laatste)     o gerost (verroest)
e hemme (hebben)     a start (staart)

 

  1. De doffe e wordt nagenoeg overal als e geschreven.
     
  2. Een geschreven e die niet in de lettergreep met hoofdtoon staat, is een doffe e.
    bv. krevele (kriebelen), gevelig (gevoelig), belege (beliegen).
     
  3. Als een woord of een deel van een woord met doffe e bijzondere beklemtoning krijgt, verandert de doffe e in een klinker met hoofdtoon.
    bv. Det is toch e bitske të! (Dat is toch een beetje té!) - Ierst gekocht en toon weer  vërkocht! (Eerst gekocht en toen weer vérkocht!).
     
  4. In een aantal woorden wordt de korte, heldere e-klank als è geschreven om leeshinder te vermijden. Dat is het geval met de eindklinker in eenletterige woorden als bv. bè (ba!), dè (daar!), jè (ja), mè (maar), sè (sa) en woorden als kepèl (kapel), medèl (model), ziekèr (zeker), zuumèr (zomaar) e.a.
     
  5. In de beklemtoonde lettergreep van een leenwoord wordt de íe-klank gespeld met í als die in de taal waaraan we het woord hebben ontleend met i of y wordt geschreven.
    bv. stylo wordt stílo, cinema wordt cínema, familie wordt femílie.
II. KLINKERS - kort - sleiptuunig

De vetgedrèkde klinkers in ‘e vierbeelde hiebuuven ònner I. - behalve die in ‘e buuveste riej - sprèke ve hièl dèk eet anners ùut: ve hauwe ze sòms e bitske langer aan, zuudet ze wat ùutgelèèrd klinke. Vergeliekt mer ins 't vierzètsel van in: Ich bin van1 Miève en buu zeet gèè van2?
Et kan effe dore, ier der 't versjil tèsse van1 en van2 hiert en aanveelt.

î rink (ring) û punt (zeekust) ó dòmp (rook)
é mèrge (morgen)     ô wolk (wolk)
ê vel (huid)     â kal (praat)

 

In een geschreven tekst zou het voor mensen die ons dialect niet kennen interessant kunnen zijn als de klinkers in de woorden onder I. en II. verschillend gespeld zouden worden om de juiste uitspraak bij het luidop lezen proberen weer te geven. Dat gaat door op de sleeptonige klinkers een hoedje te zetten (î, ê, û, ô, â) of het accent in de andere richting te zetten (é, ó). In de voorbeelden zelf heb ik zoals in het Groot Woordenboek van het dialect van Meeuwen een spelling zonder markering van de sleeptonigheid gebruikt. Dat is voor het begrijpen van wat er staat niet nodig en bevordert het leesgemak.
Vergelijk de hiernavolgende zin in de spellingversie zonder (1) en de spellingversie met (2) aanduiding van sleeptonen.

(1) Ich dink det er in ‘e winter mer min minse mèt hinne velo nao de kèrk gònge/ginge.

(2) Ich dînk det er in ‘e wînter mer mîn minse mèt hinne velo noa de kèrk gónge/gînge.

III. KLINKERS - lank - stuuttuunig

Zuu rap es der duurhebt det de korte klinkers mèt sleiptuun echt anners - laot uis zeige eet langer - klinke es die met stuuttuun, moot der oppasse det gèè die ni verward mèt lange klinkers.

't Mièvers hèèt geliek vèèl anner tale korte en lange klinkers. En naogelank ze in 'n gesluute of 'n uupe lèttergrièp stuun, wère de meiste daovan anners gesjriève. 't Gemekkelikste vier te ònthauwen is: verdobbelde klinker (es det miègelik is) in gesluute en inkele klinker in uupe lèttergrièp.

iè zièp (zeep)
strièle (strelen)
 		 uu huug (hoog)
duuze (dozen)		 oè voer (Voerstreek)
ee green (groen)
lege (liegen)		 eu reus (reus)
keus (keus)		 oo stool (stoel)
ploge (ploegen)
èè kèèl (keel)
stèke (steken)		 èù klassèùr (ordner)
pìkèùre (piqueuren)		 ao vraog (vraag)
vraoge (vragen)
 
aè maèje (maaien)
daère (durven)		     aa naas (neus)
naze (neuzen)

 

  1. De lange ie- en oe-klank worden iè en oè gespeld, behalve voor r. Vóór r valt het accent weg. Dat geldt ook voor aè.
     
  2. De lange klinkers eu en èù met stoottoon zijn leenklanken in de Mièverse uitspraak van woorden uit het Nederlands of het Frans.
     
  3. De lange, geronde oe- en eu-klank komen in het dialect van Meeuwen nauwelijks voor, tenzij in leenwoorden (bv. bonzjoère, inzenjeur). Dat komt omdat ons dialect ontrondend is en umlautend is.

 

IV. KLINKERS - lank - sleiptuunig

Korte klinkers wèren in ‘t Mièvers sòms gerokke tot ene lange klinker en dèè lange klinker weert uich nòch ins gesleipt. 't Nederlandse wuurd 'gat' is in ‘t Mièvers ni allein gerokke tot 'gaat' mè dèè lange klank is uich sleipend van tuun. Vergeliekt mer ins ‘t Nederlands 'gaat' mèt ‘t Mièvers 'gaat'. In allebei hiert der ene lange klinker, mè de Mièverse klinkt toch langer.

îê smièd (smid)
jièke (jeuken)		 ûû huup (hoop)
bluuze (blazen)		 ôê -
-
éé
è		 veer (vuur)
heje (hoeden)		 éú beurs (studiebeurs)
-		 óó
ó		 sjoon (schoen)
moke (maakten)
êê
ê		 wèèk (week)
brèke (breken)		 êû krèùr  (coureur)
chefèùre (sturen)		 âô traktaor (tractor)
jaore (jaren)
âê daer (zn durf)
kraèje (zn kraaien)		     ââ daak (dak)
mager (mager)

 

  1. Alleen ee, èè, oo kunnen in open lettergreep worden ontdubbeld tot e, è, o. De uu  kan in open lettergreep alleen worden ontdubbeld voor r, zoals in bv. ture (toren), bure (boren), kure (koren), hure (hoorn).
     
  2. De lange klinkers eu en èù met sleeptoon zijn leenklanken in de Mièverse uitspraak van woorden uit het Nederlands of het Frans.
     
  3. De lange klinkers iè, oè, en aè verliezen het accent in de spelling vóór r.  bv. smier (smeer), daer (zn durf)